Hội chứng cổ - đầu có nguồn gốc từ cột sống cổ nhưng lại có biểu hiện đa dạng khiến người bệnh thường phải đến khám tại nhiều chuyên khoa khác nhau đây cũng là nguyên nhân gây tâm lý lo âu kéo dài cho người bệnh. Tuy nhiên, bệnh vẫn có biện pháp phòng và chữa nếu người bệnh đến đúng chuyên khoa, được xác định và chẩn đoán đúng.
Tại sao xuất hiện hội chứng cổ - đầu?
Hội chứng cổ - đầu xảy ra là do động mạch sống và giao cảm cổ sau đã bị chèn đẩy ở khu vực cột sống cổ bởi nhiều yếu tố: lệch trục cột sống; trượt đốt sống, hẹp ống động mạch đốt sống do chồi xương ra phía bên của mỏm móc đốt sống C4 - C7. Nhưng phần lớn các trường hợp mắc bệnh thường do nguyên nhân phối hợp. Trên lâm sàng, bên cạnh các triệu chứng của hội chứng cổ cục bộ cũng có thể thấy các biểu hiện bệnh do mạch máu và thần kinh thực vật. Khi các dấu hiệu bệnh này chi phối diễn biến của bệnh, người ta xác định đó là hội chứng cổ - đầu.
Hàng loạt biểu hiện khác nhau của bệnh
Các rối loạn nghe, nhìn và nuốt: Có khoảng 1/3 bệnh nhân bị hội chứng cổ - đầu phàn nàn về triệu chứng ù tai, bao giờ cũng ở một bên. Phần lớn có ảnh hưởng đến thính lực. Trong hội chứng cổ - đầu, bên cạnh triệu chứng đau lan ra hốc mắt, thường thường cũng có rối loạn nhìn: ám điểm lấp lánh, nhìn mờ sương và các rối loạn nhìn khác cũng xuất hiện với triệu chứng chóng mặt. Bệnh nhân thường kể tự nhiên thấy tối sầm trước mắt trong thời gian ngắn. Nếu người bệnh được điều trị kịp thời với chẩn đoán chính xác thì các rối loạn nhìn đó đều có thể biến hết và không để lại các di chứng trầm trọng, lâu dài.
Đau đầu: đau đầu trong hội chứng cổ - đầu căn nguyên cột sống cổ có các đặc điểm: đau đầu thành cơn phụ thuộc vào tư thế vận động của đầu là đặc trưng chủ đạo nhất, có thể đột nhiên xuất hiện, trở thành nặng lên và biến đi cũng khá nhanh. Vì vậy, nhiều người bệnh rất khổ tâm vì đã bị những người thân coi như “bệnh tưởng”, như là “bệnh giả vờ”.
Chóng mặt: bệnh nhân có cảm giác chóng mặt và rối loạn thăng bằng cũng xuất hiện ở một tư thế vận động nhất định của đầu. Khi xoay cột sống cổ, xuất hiện kiểu chóng mặt quay phần lớn trong vài giây đến vài phút. Thường chỉ quay đầu về một phía nhất định mới gây chóng mặt quay và cũng thường hay xảy ra ở cả tư thế quá ưỡn cổ (ưỡn ngửa cổ quá mức). Phần lớn xảy ra cơn chóng mặt là do cử động đầu quá đột ngột, nhất là khi ngước mắt, ngửa cổ nhìn lên trên một cách nhanh chóng. Trường hợp cần thiết, bệnh nhân phải được chuyên khoa tai - mũi - họng xác định các rối loạn về tiền đình ốc tai cũng như các rối loạn phối hợp vận động.
Ngoài ra, người bệnh còn có biểu hiện rối loạn tuần hoàn não do lồi hay thoát vị đĩa đệm.
Hội chứng cổ - đầu sẽ tiến triển như thế nào?
Tiến triển của hội chứng cổ - đầu cũng có quá trình: trạng thái bệnh nặng nhất và các giai đoạn lui bệnh cũng như thời gian bệnh ổn định (không đau) thường xen kẽ nhau. Cùng với sự xơ hoá và khoá cứng các đoạn vận động cột sống cổ ngày càng tiến triển ở người cao tuổi, có thể xuất hiện hạn chế vận động cột sống cổ, làm cho vận động đầu tới mức tối đa của trường vận động không thực hiện được. Nếu được dự phòng và điều trị đúng phương pháp, tiên lượng của bệnh nói chung tốt.
Dự phòng bằng cách nào?
Tác phong sinh hoạt: khi ngồi lâu hoặc ngồi trên xe ôtô đường dài, cần ngồi ghế có bản tựa cổ và lưng. Khi nằm, cần có gối thích hợp với loại hình có thể: không để tư thế cổ quá ưỡn hoặc gấp cúi quá mức. Tập vận động cột sống cổ theo nhiều hướng động tác (xoay tròn, ưỡn, quay cổ sang bên và nghiêng cổ về phía khớp vai).
Đối với các nghề buộc phải sử dụng tư thế cổ bất lợi như nghề văn phòng (dùng máy tính, điện tử, kế toán…), soi kính hiển vi, xét nghiệm phải cúi lâu hoặc các nghề làm việc trên cao (thợ điện, thợ sơn, hàn…), lái xe đường dài, cần có thời gian “nghỉ tích cực”, tức là nghỉ để tập vận động cột sống cổ và cột sống lưng. Tránh dùng cột sống cổ ở tư thế không đổi quá lâu. Tránh các chấn thương vào cổ và đầu, kể cả những vi chấn thương không mạnh nhưng kéo dài. Tất cả đều nhằm mục đích tăng cường quá trình chuyển hoá các chất cơ bản để nuôi dưỡng đĩa đệm cột sống, hạn chế quá trình và tốc độ thoái hoá sinh - cơ học của đĩa đệm và cột sống cổ.
Các phương pháp điều trị
Điều trị chung bằng các loại thuốc chống viêm, giảm đau, thư giãn cơ như piroxicam, tilcosil…theo đúng chỉ định, chống chỉ định và tương tác thuốc. Có thể sử dụng châm cứu, xoa bóp nhẹ nhàng vùng cổ - vai - gáy.
Điều trị theo nguyên nhân và cơ chế sinh bệnh theo chuyên khoa sau khi đã có chẩn đoán được xác định bằng kết quả khám lâm sàng và các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh.
Điều trị triệu chứng chủ yếu của từng loại bệnh.
Tâm lý liệu pháp nhằm tránh cho người bệnh trạng thái lo âu, căng thẳng thần kinh quá mức. Cần thiết chỉ cho sử dụng thuốc trấn tĩnh thần kinh.
PGS.Vũ Quang Bích
